فرهنگ پشت در مانده آپارتمان نشینی

آپارتمان نشینی که از دهه ۴۰ در کشور ایران ظهور یافت، به اعتقاد بسیاری از روان شناسان این روزها نیازمند آموزش مهارت های اجتماعی است. قوانین این سبک از زندگی نیز که تحت عنوان “تملک آپارتمان نشینی” در سال ۱۳۴۳ به تصویب رسید و در دهه ۱۳۶۰ مورد بازبینی قرار گرفت، حاکی از اهمیت رعایت حقوق اجتماعی در این ساختار جمعی است.

به گفته شماری از تحلیل گران این سبک از زندگی به دلیل تعارض با فرهنگ و نژاد مشرق زمین که از دیرباز روستانشینی و معماری های سنتی را تجربه کرده اند، دشوار و مستلزم فرهنگ سازی است. سبکی که با تغییر معماری سنتی ارتباطات اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار داد و تک تک خاطرات شیرین آن روزها را به دست فراموشی سپرد.

مهدیه رحمانیان دکتری روانشناسی بالینی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: فرهنگ جوامع در سراسر جهان به ۲ گروه جمع گرا و فردگرا تقسیم می شود؛ جوامع شرقی (قاره آسیا) از فرهنگ نخست (جمع گرا) تبعیت می کنند.

وی افزود: به عبارت دیگر جوامع شرقی خواستار زندگی جمعی و خانواده های گسترده است و بر این اساس پذیرش فرهنگ آپارتمان نشینی به دلیل محدودیت ارتباطات اجتماعی در این کشورها با دشواری روبه رو می شود.

رحمانیان تصریح کرد: با آغاز این سبک از زندگی (آپارتمان نشینی) خانواده های گسترده از بین رفت، ارتباطات اجتماعی از فرهنگ و نژاد شرقی فاصله گرفت و این امر از منظر روانشناختی با فعال شدن سیستم سمپاتیک (دستگاه عصبی خودگردان) و اضطراب همراه شد.

به عقیده این روانشناس بالینی در واقع این ارتباطات اجتماعی بر اساس فرهنگ و تمدن جامعه ایران از نیازهای فطری آدمی محسوب و ترک هر یک از نیازها و خواست های فطری به طور حتم باعث بروز درماندگی، گرفتگی، اضطراب و افسردگی است.

رحمانیان در ادامه با بیان این که در سال های اخیر اما با توجه به گذشت زمان پذیرش فرهنگ آپارتمان نشینی گسترش یافته است، خاطرنشان کرد: همواره بروز برخی از آسیب ها و همچنین عدم سازگاری به جهت تعارض با فرهنگ بومی کشور در خصوص این امر به چشم می خورد اما در قیاس با سال های گذشته پذیرش جامعه از این سبک از زندگی گسترش یافته است.

وی افزود: به منظور پذیرش موثر این فرهنگ همواره راهکارهای جایگزین باید مورد توجه قرار گیرد؛ حفظ ارتباطات اجتماعی و تداوم جمع های خانوادگی و ضیافت ها از مهم ترین راهکارهای جایگزین جهت کاهش آثار و تبعات مخرب این مساله به شمار می رود.

آپارتمان نشینی یک پدیده غربی است

به عقیده برخی از تحلیلگران پذیرش این فرهنگ به دلیل انتقال از جوامع غرب با دشواری روبه رو شده است؛ با فرهنگ و تمدن ایران زمین و همچنین خلق وخو و روحیات جامعه سازگار نیست و بر این اساس رعایت نمی شود.

البته بر اساس نظرات بسیاری از کارشناسان، جوامع در سراسر دنیا به سمت زندگی آپارتمان نشینی پیش می روند و بنابراین رعایت این فرهنگ امری ضروری است.

افشین طباطبایی روانشناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی در این رابطه عنوان کرد: در طول تاریخ بافت زندگی بشر از روستانشینی به شهرنشینی تغییر یافت و بر این اساس آپارتمان نشینی ظهور پیدا کرد.

وی افزود: این سبک از زندگی مستلزم رعایت برخی از اقدامات به عنوان حقوق اجتماعی و همچنین گذشت از بعضی نیازها و خواست های فردی است.

این پژوهشگر تاکید کرد: پدیده آپارتمان نشینی از جوامع غربی به ایران انتقال یافته است و بر این اساس با بسیاری از عادات و سنن، خلقیات و روحیات جامعه ایرانی به سختی سازگار می شود.

طباطبایی با اشاره به ساخت برخی از آپارتمان‌ها با متراژهای بالا عنوان کرد: ساخت بسیاری از این آپارتمان ها نیز حاکی از تمایل جامعه ایران به سبک و سیاق سراهای پیشین است. همچنین احداث روف گاردن (بام سبز) بر پشت بام بناها هم از دیگر علائم این علاقه به شمار می رود.

وی تصریح کرد: آپارتمان نشینی ضرورت امروز دنیا محسوب می شود؛ در گذشته بافت شهرها متفاوت با زمان حاضر بود و این امر باید با پذیرش جامعه همراه شود.

این روانشناس افزود: به عبارت دیگر جامعه به سمت آپارتمان نشینی پیش می رود و این فرهنگ ناگزیر باید مورد پذیرش قرار گیرد؛ بنابریان از منظر آموزشی به ویژه از طریق رسانه ها این سبک از زندگی شهری نیز باید مورد توجه جامعه قرار گیرد.

فرهنگ آپارتمان‌نشینی نیازمند آموزش است

شماری از کارشناسان روانشناسی نیز در خصوص فرهنگ آپارتمان نشینی معتقدند: رعایت این فرهنگ نیازمند آموزش است. به گفته این کارشناسان جامعه ایران به جهت تجارب زندگی روستانشینی و همچنین وسعت سراها در سال های گذشته برای پذیرش این سبک از زندگی مقاومت می کند.

به اعتقاد این پژوهشگران آزادی عمل و اختیار در زندگی آپارتمان نشینی محدود می شود و این امر برای جامعه ایران که همواره به دلیل زندگی روستانشینی و… از قدرت آزادی عمل برخوردار بوده است، دشوار و این مساله یکی از مهم ترین دلایل عدم پذیرش فرهنگ آپارتمان نشینی در کشور است.

مهدی عسکری پور کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره در این باره اظهار داشت: پذیرش فرهنگ آپارتمان نشینی در هر یک از شهرها براساس خرده فرهنگ ها متفاوت است.

به عقیده وی این فرهنگ در کلان شهرها به ویژه پایتخت بیش از دیگر شهرها با پذیرش روبه رو شده است.

عسکری پور تصریح کرد: با گذشت زمان و تغییر در نیازهای جوامع بشری ساختار زندگی نیز تغییر یافت؛ به عنوان مثال رشد جعیت و گسترش شهرنشینی سبب افزایش تقاضا برای مسکن شد و به دنبال این امر آپارتمان نشینی ظهور یافت.

این روانشناس ادامه داد: به اعتقاد برخی از کارشناسان مسائل اجتماعی این سبک از زندگی از جوامع غرب به ایران انتقال یافته است؛ اما آپارتمان نشینی با توجه به رشد جمعیت نیاز امروز کشورها است.

وی افزود: اگر برای ساخت آپارتمان از جوامع غرب الگوبرداری نمی شد نیز بی شک با این رشد جمعیت سبک زندگی گذشته هم تداوم نمی یافت.

عسکری پور در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه در جامعه ایران پیش از فرهنگ سازی در خصوص یک صنعت و فناوری، از آن استفاده می شود و این مساله به طور حتم آسیب زا است.

وی با اشاره به مهارت‌های ارتباطی در ایران گفت: تربیت اجتماعی کشور ایران با فرهنگ آپارتمان نشینی سازگار نیست. ایران از یک تمدن غنی برخوردار است و در حال حاضر ناگزیر یک ساختار جدید را باید بپذیرد.

این کارشناس افزود: به عبارت دیگر مهارت های ارتباطی جامعه باید بر اساس این فرهنگ آموزش داده شود و آپارتمان به عنوان یک ساختار اجتماعی که نیازمند رعایت حقوق دیگران است، پذیرفته شود.

عسکری پور همچنین با اشاره به برخی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی یادآور شد: عدم رعایت این فرهنگ فقط به عدم سازگاری با خلق و خو و روحیات جامعه ایران اشاره نمی کند؛ برخی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی آدمی نیز در بروز برخی از رفتارها در آپارتمان نظیر تنازع و بی توجهی به رعایت حقوق دیگران تاثیرگذار است.

وی تاکید کرد: استفاده از علوم روز و تکنولوژی ها مستلزم فرهنگ سازی و آموزش است؛ پیش از این اقدام نباید در جوامع مورد بهره برداری قرار بگیرد و در صورت عدم توجه به این مهم با آسیب روبه رو می شود.