رفتار پرخاشگرانه ابراز بیرونی احساس خشم و عصبانیت درونی کودکان است. بازی درمانی می تواند محیطی امن را برای کودکان فراهم کند تا انگیزه های تهاجمی و تمایلات ناخودآگاه خود را در بازی و واکنش های آگاهانه ادغام کنند. تحقیقات نشان داده است که بازی درمانی کودکان پرخاشگر نتایج مثبتی به همراه داشته است. بازی درمانی ممکن است از حدود 16 جلسه و یا حتی تا چندین سال زمان ببرد. اما به عنوان یک روش پیشگیری برای کودکانی که در معرض خطر ابتلا به رفتارهای پرخاشگرانه هستند و یا برای کاهش اثرات دراز مدت رفتارهای پرخاشگرانه فراگیر، بسیار موثر عمل می کند. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا با این نوع بازی درمانی و جنبه های مختلف آن بیشتر آشنا شویم.
چرا برخی از کودکان رفتارهای پرخاشگرانه دارند؟
کودکانی که عصبانی و پرخاشگرانه رفتار می کنند، اغلب غمگین هستند. آن ها به جای اینکه احساس آسیب پذیری مانند غم و اندوه داشته باشند، به شکل خشم، احساسات خود را ابراز می کنند. بازی درمانی کودکان پرخاشگر می تواند در این موارد بسیار کمک کننده باشد. رفتارهای خشمگین، پرخاشگرانه و قلدرانه به برخی از کودکان کمک می کند تا احساس امنیت کنند زیرا در درون خود احساس ترس دارند. در واقع آن ها از این نوع رفتارها برای محافظت از خود در برابر احساس هایی مثل بی اهمیتی، دوست نداشتن یا دوست داشته نشدن استفاده می کنند. به عبارت بهتر، این کودکان اغلب درونشان بسیار شکننده است، و این باعث می‌شود آنها احساس کنند که باید دائماً مراقب حملات یا انتقادهای دیگران باشند. گاهی اوقات، این کودکان احساس می‌کنند که نمی‌توانند توجه دیگران را جلب کنند، بنابراین برای محافظت از خود به پرخاشگری روی می آورند.
والدین چگونه باید رفتار کنند؟
از گوش دادن انعکاسی و بازیهای کودکانه در خانه برای کمک به تغییر رفتار کودک استفاده کنید. گوش دادن انعکاسی مثل گفتن جمله “آخ، شما باید در حال حاضر واقعا عصبانی باشید!” می تواند موجب شود کودک احساس کند درک شده است و دیگر تلاش نکند تا از طریق رفتارش به شما بگوید که چه احساسی دارد. در واقع هنگامی که کودکان بر این باور باشند که به آنها گوش داده نشده و یا درک نمی شوند، با رفتار، احساس خود را به شما نشان می دهند و اغلب آن رفتار را تشدید می کنند تا زمانی که متقاعد شوند که شنیده شده اند. از تنظیم محدودیت برای ایجاد مرزهای ملایم اما محکم برای فرزندتان استفاده کنید.
چگونه بازی درمانی می تواند کمک کند؟
در جلسه بازی درمانی، کودک می تواند احساسات خشم جمع شده (و همچنین غم، اضطراب، ترس و غیره) را رها کند. هنگامی که این احساسات ترسناک آشکار می شوند، درمانگر می تواند به کودک کمک کند تا آنها را پردازش و درمان کند. در بازی درمانی کودکان پرخاشگر، اسباب بازی ها به عنوان کلمات کودکان عمل می کنند و بازی به عنوان زبان آنها عمل می کند. کودک می تواند از اسباب بازی ها برای بیان افکار، احساسات و اعمالی استفاده کند که نتوانسته کلماتی برای آنها بیابد. از طریق بازی، کودک می تواند حس کنترل بر چیزهایی را که به نظر می رسد در واقعیت قابل کنترل نیستند، به دست آورد. شما می توانید انواع اسباب بازی های مفید و متنوع را از فروشگاه اینترنتی اسباب بازی تهیه نمایید.
چرا کنترل خشم دشوار است؟
وقتی از چیزی ناراحت می شویم، به زمان نیاز داریم تا احساساتی را که تجربه می کنیم پردازش کنیم. حتی پس از برطرف شدن مشکل یا دریافت عذرخواهی، ممکن است همچنان همان احساسات را داشته باشیم. یادگیری کنترل احساسات، به ویژه احساسات قدرتمندی مانند خشم، می تواند دشوار باشد، به خصوص برای کودکان خردسال. یادگیری درک احساس آنها و بهبود تکنیک های تنظیم هیجانی می تواند به کودکان کمک کند تا با کنترل و مهارت بیشتری به احساسات و محیط اطراف خود پاسخ دهند. اضطراب نیز یکی از مواردی است که ممکن است سبب شوند کودکان پرخاشگری کنند. به این ترتیب والدین و درمان گران با انجام انواع بازی برای کاهش اضطراب کودکان می توانند به بهبود کنترل خشم نیز کمک کنند.
ضرورت مدیریت و درمان خشم کودکان
خشم برای کودکان احساس سختی است. این می تواند باعث شود که آنها بخواهند چیزهایی را از بین ببرند یا حرف هایی بزنند که دیگران را آزرده کند. بازی درمانی کودکان با استفاده از ابزارها و تکنیک های مناسب، حتی به کودکان خردسال نیز می تواند آموزش دهد که خشم را به گونه ای متفاوت ببینند و احساس خود را کنترل کنند. بسیاری از مفیدترین تکنیک‌ها در درمان مدیریت خشم، تکنیک‌هایی هستند که کودکان می‌توانند تا بزرگسالی از آنها استفاده کنند. به ویژه زمانی که کودکان به سنین نوجوانی می رسند، جایی که خشم کنترل نشده می تواند پیامدهای نوجوان ناسازگار را به دنبال داشته باشد.
استراتژی هایی برای آموزش کودکان
در زمینه راهبردهای مدیریت خشم کودکان، سه سؤال اساسی ارائه می شود که باید در هنگام کار با کودکان در نظر گرفته شود:
- چرا احساس عصبانیت می کنم؟
- وقتی احساس عصبانیت می کنم چه اتفاقی می افتد؟
- با عصبانیت چه کنم؟
چرا احساس عصبانیت می کنم؟
گاهی اوقات تشخیص اینکه چرا عصبانی هستیم دشوار است. وقتی می‌دانیم چه چیزی باعث خشم ما می‌شود (مانند افراد، مکان‌ها، موقعیت‌ها)، می‌توانیم آن را پیش‌بینی کرده و به سرعت واکنش نشان دهیم تا آن را کنترل کنیم. دانستن اینکه چرا احساس عصبانیت می‌کنید و چگونه بر اطرافیانتان تأثیر می‌گذارید، هنگام عصبانیت، انتخاب‌های بهتری را ترویج می‌کند. بررسی اینکه چرا کودک احساس خشم می‌کند – محرک‌ها و موقعیت‌ها – می‌تواند به او هشداری زودهنگام بدهد تا به وی کمک کند خود را از موقعیت دور کرده و از شدید شدن خشم خود جلوگیری کند.
وقتی احساس عصبانیت می کنم چه اتفاقی می افتد؟
هنگامی که خشم ظاهر می شود، می تواند سریع، به ظاهر اجتناب ناپذیر و در عین حال غافلگیرکننده باشد. کودکان باید دلایل خشم خود را که می تواند دلایلی مثل خستگی، احساس بی عدالتی، اجبار برای دست کشیدن از آن چه که از آن لذت می برند و غیره را درک کنند. همچنین ضروری است که کودکان یاد بگیرند که چگونه خشم آن ها را از دستیابی به آنچه نیاز دارند و می خواهند باز می دارد. یادگیری چگونگی شناسایی این محرک ها به این معنی است که می توانیم از آنها اجتناب کنیم و انرژی و توجه خود را به جای دیگری هدایت کنیم. این یک گام ضروری و منطقی است که بخشی از یک استراتژی بزرگتر برای بازیابی کنترل خشم است.
با عصبانیت چه کنم؟
همه ما گاهی عصبانی می شویم. تشخیص احساسات و یادگیری استقبال از آن با مهربانی می تواند به شما کمک کند «میزبان احساسات دشوار خود باشید، مثل اینکه از یک بازدیدکننده در خانه استقبال می کنید» تمرکز مجدد بر روی آنچه در زندگی ما خوب است، یک تکنیک قدرتمند برای ایجاد تعادل و کنترل احساسات است. مهربانی و صبور بودن با خود می تواند راه های سالم تری برای تعامل احساس با دیگران نیز ایجاد کند. اعمال کنترل و دانستن اینکه در دفعات بعدی هنگام بروز خشم چه باید کرد، می تواند اعتماد به نفس کودک را بازگرداند و اعتماد او را به توانایی های خود برای مدیریت موقعیت ها افزایش دهد.
چند فعالیت و بازی برای کودکان
کودکان اغلب هنگام بازی بهتر یاد می گیرند. بازی‌ها و فعالیت‌ها خودآموزی را تقویت می‌کنند و وقتی بر احساسات متمرکز می‌شوند، به کودکان کمک می‌کنند تا خشم، محرک‌ها و رفتار مرتبط با آن را شناسایی کنند. فعالیت‌ها و بازیهای زیر روشی سرگرم‌کننده و روشن را برای کودکان، والدین یا معلمانشان ارائه می‌دهد تا موقعیت‌هایی را که منجر به خشم می‌شوند و اینکه چگونه می‌توانند واکنش متفاوتی از خود نشان دهند را درک کنند.
بازی نقش آفرینی
کودکان گاهی اوقات مجبورند کارهایی را انجام دهند که از آنها لذت نمی برند: انجام تکالیف، خاموش کردن تلویزیون یا رفتن به رختخواب. این کارها می توانند منبع خشم باشند. ایفای نقش می تواند راهی ارزشمند برای کودکان و بزرگسالان باشد تا محرک های خاص خشم را کشف کنند. به عنوان مثال، زمانی که از کودک خواسته می‌شود اتاقش را تمیز کند یا تکالیفش را انجام دهد، ممکن است او ترجیح دهد که شروع به بازی کردن کند. در این حالت شوق و تمایل او به بازی کردن و انجام ندادن تکالیف را “خرگوش بازیگوش” بنامید و کودک را تشویق کنید تا به خرگوش بازیگوش درون خود «متوقف و آرام شدن» را بیاموزد و درباره نحوه انجام کارها با او صحبت کند.
اهمیت نقش آفرینی
نقش آفرینی می تواند سبب شود که کودک تلاش کند با خرگوش خود با صدای بلند صحبت کنند و به او بگوید بحث نکند، بدرفتاری را متوقف کند و کارهای خود را انجام دهد تا علاوه بر والدین، خود نیز از اتمام کارها حس خوبی داشته باشد و همه خوشحال شوند. چنین خود انضباطی می تواند رویکردی ارزشمندی برای جلوگیری از شروع رفتار خشمگین باشد. این نوع بازی درمانی کودکان پرخاشگر بسیار موثر است و علاوه بر کنترل خشم برای درمان رفتارهای دیگر نیز می تواند در کودکان و حتی بزرگسالان به کار گرفته شود. در واقع نقش آفرینی شخصیت بخشیدن و نام گذاشتن برای ویژگی های رفتاری و شخصیتی یک فرد است که می تواند به او کمک کند تا بر این رفتار خود تسلط بیشتری پیدا کند. از اسباب بازی های کودک مثل انواع عروسک پولیشی می توانید برای این نقش آفرینی ها استفاده کنید.
درک سناریوهای مختلف و نتایج آنها
یکی دیگر از روش هایی که در بازی درمانی کودکان پرخاشگر به کار گرفته می شود، درک گزینه های مختلف در دسترس برای کودکان است. این کار می تواند به کودکان کمک کند تا تفکر و رفتار مناسب تری با نیازهای خود و دیگران انتخاب کنند. به این ترتیب بازی درمان گر، می تواند روی چندین سناریو که معمولاً منجر به خشم می شود کار کرده و در مورد سه پاسخ احتمالی برای هر یک بحث کند و آن را برای کودک روشن نماید.
چند مثال برای توضیح سناریوهای مختلف
به مثال های زیر توجه کنید، در این مثال ها سناریوهای مختلف در مورد مشکل کودک توضیح داده می شود و با روشن کردن نتایج هریک انتخاب به کودک سپرده می شود.
مثال 1: من به خاطر کاری که انجام نداده ام سرزنش شده ام.
الف) عصبانی می شوم و بد رفتار می کنم.
ب) دیگر هرگز کاری انجام نمی دهم.
یا یک روش بهتر را انتخاب می کنم
ج) من می خواهم توضیح دهم که ناراحت هستم زیرا این کار را انجام ندادم.
مثال 2: من نمی توانم کار جدیدی را به خوبی انجام دهم.
الف) گریه می کنم و عصبانی می شوم.
ب) غر می زنم و تسلیم می شوم.
یا یک روش بهتر را انتخاب می کنم
ج) قرار است با کسی صحبت کنم و یاد بگیرم که چگونه این کار را انجام دهم.
ذهن آرام یا ذهن عصبانی
یکی از مواردی که می تواند در بازی درمانی کودکان پرخاشگر مفید باشد، روشن کردن تفاوت ذهن آرام و ذهن عصبانی است. با کودک کار کنید تا به او کمک کنید تا سرنخ هایی را که نشان دهنده عصبانیت یا ذهن آرام است، درک کند و تشخیص دهد. از کودک بخواهید توضیح دهد که چرا دو حالت افراطی (الف و ب) در مثال های ذکر شده در پاراگراف قبل، نتایج مفیدی ندارند و سپس بحث کنید که چرا گزینه ج به نتیجه بهتر و ناراحتی کمتری منجر می شود. ذهن آرام می تواند کودک را قادر سازد تا عواقب اعمال خود را در نظر بگیرد. اما ذهن عصبانی بسیار واکنش پذیر عمل می کند.
یک مثال برای مقایسه ذهن آرام و ذهن عصبانی
برای مثال، تفاوت ذهن آرام و ذهن عصبانی را در برخورد با “برداشتن اسباب بازی کودک توسط دوستش” بررسی می کنیم.
ذهن آرام:
- شاید تصادفی این کار را انجام داده است.
- شاید او روز بدی را سپری می کند.
- قبل از گفتن یا انجام کاری که پشیمان خواهم شد، باید خودم را آرام کنم.
ذهن عصبانی:
- هر وقت بخواهد هر کاری را که می خواهد انجام می دهد.
- من صدمه دیدم، پس باید به او صدمه بزنم.
شناخت هر یک از علائم بالا می تواند به جلوگیری از طغیان خشم و بهبود خودآگاهی و همدلی کودک کمک کند.
تهیه کاربرگ های مختلف
تهیه کاربرگ های مختلف یکی دیگر از موارد مورد استفاده در بازی درمانی کودکان پرخاشگر است. این کار اغلب توسط درمان گر انجام می شود اما والدین نیز می توانند آن را انجام دهند. کاربرگ ها می توانند به عنوان منابعی از راهبردها، تمرین‌ها و فعالیت‌ها بمنظور افزایش آگاهی و به دست آوردن کنترل در هنگام تجربه احساسات و رفتارهای غیر مفید مورد استفاده قرار بگیرند و عادات سالمی را در زندگی کودکان ایجاد کنند.
منابع: playtherapymelbourne، psycnet.apa